Anksioznost i depresija

Anksioznost

Kada strah i zabrinutost preuzmu kontrolu nad našim životom i počnu da ometaju svakodnevno funkcionisanje, odražavajući se na bračni, porodični, društveni i poslovni život, onda više ne govorimo samo o neprijatnoj emociji koja nas povremeno obuzima i koja predstavlja normalnu reakciju na realnu pretnju u okruženju – onda govorimo o anksioznosti. Pojednostavljeno, anksioznosti predstavlja neopravdan, bezrazložan strah. Prirodno je i da nas povremeno obuzme ovo osećanje praćeno lupanjem srca, ubrzanim, plitkim disanjem, napetošću mišića, podrhtavanjem ruku i nogu, pojačanim znojenjem, mučninom i dijarejom – nešto što nazivamo somatskim korelatima anksioznosti. Kognitivni – izraženi u vidu misli su određeni kroz dva straha: strahom od smrti ili strahom od ludila.

Ukoliko se ove reakcije javljaju kao nesrazmerno intenzivan ili vremenski dugotrajniji odgovor na pretnju koja realno ne postoji, onda govorimo o anksioznosti koja zahteva psihoterapijski, a u nekim slučajevima i farmakološki tretman. Dalje, često se dešava i da ljudi usmeravaju pažnju na svoje simptome smatrajući da će ih i drugi ljudi primetiti čime dodatno nadražuju nervni sistem koji pojačava telesne reakcije. Na taj način se uspostavlja začarani krug i počinjemo da izbegavamo određena mesta, aktivnosti i situacije jer u njima osećamo ekstremno visok nivo neprijatnosti i nelagode koji ugrožava kvalitet našeg života.

Prema podacima Američke psihijatrijske organizacije (DSM –V) anksiozni poremećaji se svrstavaju u nekoliko kategorija: generalizovani anksiozni poremećaj (bojažljivo iščekivanje nepovoljnih situacija i događaja postaje životna svakodnevnica i zakonitost), socijalna anksioznost (strah od izvođenja određenih aktivnosti ili govora i nastupa na javnom mestu), specifične fobije (strah od specifičnih okolnosti ili predmeta, poput straha od lifta, zatvorenog prostora, prelaska preko ulice, preko mosta, pruge...), panični poremećaj (napadi panike se ponavljaju ali nisu povazani sa određenom situacijom, nepredvidivi su i javljaju se vrlo spontano) i agorafobija (strah od izlaska iz kuće, strah od boravka na otvorenom prostoru, u gužvi, strah od putovanja bez pratnje...). U ovu grupu poremećaja spadaju i različite reakcije na stres, od akutne reakcije na stres, postraumatskog stresnog poremećaja kao i poremećaja prilagođavanja.

Oko 30% populacije barem jednom u životu ima simptome nekog od anksioznih poremećaja. Važno je imati na umu da se gotovo većina njih uspešno, efikasno i vremenski brzo tretira – tehnikama kognitivno bihejvioralna terapije, analitičkim pristupom i ukoliko je potrebno i uvođenjem anksiolitika. U našoj praksi imamo veliki broj iskustava u tretiranju svih tipova anksioznih poremećaja, koji bi u svojoj proceduri zahtevali inicijalni dijagnostički asesoar (namenjen izolovanju ili isključenju komorbidnih stanja), eventualnu konsultaciju psihijatra i konačno psihoterapijski tretman. Psihoterapijski tretman nekog iz grupe anksioznih poremećaja ne bi trebalo da prelazi preko 12 do 18 susreta. Pored navedenog, važno je u tretmanu anksioznih poremećaja istaći ulogu porodice, njenu podršku, uključenost i razumevanje – komplijansu njenih članova. Anksiozni poremećaji se češće javljaju među bliskim srodnicima, kao da se brojni strahovi uče u krugu porodice. Nepoželjne roditeljske reakcije poput visokog nivoa kontrole, odbacivanja, preteranog pružanja zaštite, te izbegavanje kao način rešavanja problema veoma pogoduju nastanku i razvoju anksioznih poremećaja. Zato naši stručnjaci u CPP HRAST tretmanu anksioznih poremećaja prilaze sagledavajući celokupan porodični kontekst i dinamiku, s obzirom na značaj porodične podrške u tretmanu.

Depresija

Depresije, iako je zasigurno u ljudskom rodu od kad je i njega, čini se danas ima u znatno većoj meri – izraženoj kroz njene različite pojavne vidove. Alijenacija, usmerenost na materijalne zahteve neokapilističkog doba, tempo života, izloženost i brzina informacija kojima smo okruženi, trka za novcem, standardom, komforom odvaja nas od vrednosti na kojima smo zasnovani, sistema egzistencijalnog ego-zadovoljenja i gura nas u, najblaže rečeno, osećaj bespomoćnosti, a koji po čuvenim autorima predstavlja direktan put u depresiju. Danas depresiju brže otkrivamo, humanije i uspešnije tretiramo. Depresija ima svoje različite pojavne oblike. Drugačija je spram uzrasta, pola, socijalnog i šireg ambijenta u kojem se rađa i opstaje, spram kliničke slike, njenog intenziteta i trajanja. Depresija je izrazito snažno emocionalno stanje i veoma ozbiljna psihička bolest. Lečenje depresije, pogotovo u odnosu na intenzitet kliničke slike, a svakako u većini slučajeva uključuje konsultaciju i praćenje od strane psihijatra. Ukoliko se dijagnostikuje, u inicijalnom delu, najčešće zahteva i primenu psihofarmaka kasnije uključenje psihoterapijskog tretmana – inicijalno suportativnog, potom i kognitivno-bihejvioralnog, analitičkog, geštalt, transakcionog (spram opredeljenja) psihoterapijskog pristupa. Nakon ovog perioda – koji bezmalo obuhvata period intenzivne psihoterapije u periodu od barem dva meseca, do manje intenzivnih susreta do 6 meseci i konačno ukidanje terapije. Ukoliko je došlo do uspešnog lečenja, kontrole i nadzor je potrebno vršiti u narednih godinu dana.

Depresija, kao bolest se po svojoj kliničkoj slici kreće u rasponu od depresivnih epizoda, pojedinačnih, za većinu stanovništva bliskih kao reaktivna depresija (reakcija na gubitak), preko bipolarnih/unipolarnih afektivnih poremećaja, pa do teških, rekurentnih depresivnih epizoda koje uključuju i psihotična stanja.

Depresiju, kojeg god da je pojavnog oblika, faze u kojoj se nalazi, treba ozbiljno shvatiti, kako od strane primarnog okruženja (roditelja, partnera, prijatelja), tako i prilikom njenog otkrivanja i tretiranja. Svaka od faza u tretmanu depresije je rizična i nosi sa sobom potencijalni gubitak života.

Depresivni poremećaji su česti u primarnoj zdravstenoj zaštiti pacijenata, te je od velikog značaja blagovremeno otkrivanje i reagovanje na sniženo raspoloženje, pesimistički stil razmišljanja, nesposobnost za uživanje, smanjenu energiju, lošu koncentraciju itd.

U Srbiji je čak preko 250.000 stanovništva osetilo neki od navedenih simptoma ili pak nesanicu i teškoće uspavljivanja, onesposobljenost i bezvoljnost prilikom odlaska na posao, pad seksualne želje, usamljenost, iscrpljenost, strah i očaj, što su sve pokazatelji depresvinog raspoloženja koje ukoliko potraje i ukoliko se ne tretira na vreme i adekvatno, može voditi suicidalnim razmišljanjima pa i samoubistvu u kom pacijent vidi spas od aktuelnih i sveprisutnih tegoba.

Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije depresija se nalazi na drugom mestu u ukupnom rangiranju svih oboljenja, a veliki su izgledi da će se uskoro naći i na prvom mestu te hijerarhije. Takođe, predviđa se da će između 8% i 20% ukupne populacije doživeti makar jednu epizodu depresije u nekom trenutku svog života.

U okviru CPP HRAST, posedujemo iskustvo i metodologiju koja je potrebna za rano i uopšte otkrivanje, dijagnostikovanje različitih depresivnih stanja i poremećaja i što je možda najvažnije, direktnu, dugotrajnu i intenzivnu saradnju sa psihijatrima ove oblasti.